Roman Abraham Wohlfeiler (1918-1974)

15 lutego 1918 roku w Krakowie urodził się Roman Abraham Wohlfeiler, były piłkarz Wisły Kraków, grający na pozycji lewoskrzydłowego. „Roman Wohlfeiler urodził się w 1918 roku w rodzinie żydowskich sklepikarzy (jego rodzice prowadzili sklep owocowy przy ulicy Starowiślnej w Krakowie). W piłkę zaczął grać w podwórkowych drużynach w dzielnicy Kazimierz, następnie trafił do klubu Hakoah, a stamtąd do Makkabi. Po wybuchu II Wojny Światowej uciekł do Lwowa, gdzie także grywał w piłkę nożną. Po zajęciu Lwowa przez Niemców powrócił do Krakowa. Znalazł zatrudnienie w Fabryce Schindlera – dzięki protekcji Oskara Schindlera przeżył wojnę. W latach 40. XX w. Wohlfeiler został zawodnikiem Wisły, grał w drużynie IB. Władysław Giergiel wspominał, że pozostałym piłkarzom Roman Wohlfeiler opowiadał, że gra w Wiśle była od dziecka jego marzeniem. Poza grą w…

Abraham Ozjasz Thon (1870-1936)

13 lutego 1870 roku we Lwowie urodził się Abraham Ozjasz Thon; rabin, polityk, społecznik, publicysta, mówca, a przede wszystkim syjonista. Thon pochodził z biednej ortodoksyjnej rodziny. Od najmłodszych lat wyróżniał się inteligencją oraz pracowitością. Był uczniem znanego talmudysty – Uriego Wolfa Salata – od którego w wieku 17 lat otrzymał nieoficjalny tytuł rabina. W latach 1888–1891 uczęszczał do II Gimnazjum Państwowego we Lwowie, a następnie podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w 1895 roku uzyskał stopień doktora filozofii. Równocześnie studiował na Hochschule für die Wissenschaft des Judentums. Trudno jest w paru zdaniach zawrzeć wszystko, czym zajmował się podczas swojego niezwykle ciekawego życia, zatem spróbujmy wypunktować tylko najważniejsze działania, w które był zaangażowany: – uczestnik przygotowań do I Światowego Kongresu Syjonistycznego (1897),– kaznodzieja…

Mojżesz Deutscher (1878-1941)

13 lutego 1878 roku w Krakowie urodził się Mojżesz Deutscher syn Saula: senator RP 1922-1927. Deutscher był jednym z założycieli Stronnictwa Żydów Niezawisłych, a od 1919 roku członkiem egzekutywy lokalnej w Krakowie i centralnej w Warszawie Organizacji Ortodoksów Agudas Israel. Był wydawcą dziennika „Krakauer Tagblatt” oraz „Der Jud”, redaktorem tygodnika „Das Wochenblatt”. Deutscher był właścicielem drukarni w Krakowie, jak również dyrektorem konsumu „Izrael” oraz warszawskiej spółki wydawniczej „Izrael”. Jeden z najaktywniejszych członków Rady Gminy Wyznaniowej w Krakowie, którego staraniem zorganizowano kursy dla nauczycieli religii żydowskiej. Po wybuchu II wojny światowej pozostał w Krakowie, kilka dni przed śmiercią trafił do krakowskiego getta. Mojżesz Deutscher zmarł 10 marca 1941 roku w Krakowie. Zdjęcie pochodzi z witryny Edukacyjnej Kancelarii Senatu RP.

10 lutego 1946 został zamordowany w Nowym Targu Dawid Grassgrün

10 lutego 1946 roku został zamordowany w Nowym Targu Dawid Grassgrün jeden z pierwszych Żydów, którzy powrócili do tego miasta po zakończeniu wojny. Zaraz po powrocie podjął się trudu odbudowy żydowskiego życia w mieście. Jako przedstawiciel Żydowskiego Stowarzyszenia Religijnego w Nowym Targu podpisywał się na metrykach śmierci. Zabiegał o zwrócenie Żydom synagogi, którą w grudniu 1940 roku zamieniono na kino. Według córki Grassgrüna to właśnie owe starania w sprawie odzyskania nowotarskiej synagogi stały się przyczyną jego śmierci. Późnym wieczorem 10 lutego 1946 roku, posterunek MO w Nowym Targu przyjął zgłoszenie o napadzie rabunkowym i zabójstwie. Anna Grońska, kobieta mieszkająca u Grassgrüna na kwaterze i bezpośredni świadek jego śmierci, w zeznaniu złożonym następnego dnia przytaczała słowa ofiary i oprawców: „o godzinie 9-tej, będąc w mieszkaniu Dawida Grassgrüna, usłyszałam…

Bernard Liban (1848-1916)

9 lutego 1848 roku w Podgórzu (obecnie dzielnica Krakowa) urodził się Bernard Liban syn Judela i Racheli Bramberg. Ukończył Szkołę Realną przy Instytucie Technicznym w Krakowie. Będąc jeszcze uczniem brał udział w Powstaniu Styczniowym, za co spotkały go surowe represje, w efekcie których został czasowo relegowany ze szkoły. W latach 80. XIX wieku prowadził fabrykę „Bernard Liban – Wyrób Gipsu Wszelkiego Rodzaju”, fabrykę Portland Cementu w Bonarce. W 1903 roku założył fabrykę Produktów Chemicznych w Borku Fałęckim, którą przekształcono w 1912 roku w jedną z pierwszych spółek akcyjnych w rejonie Krakowa. Niemal równolegle założył Pierwszą Galicyjską Fabrykę Sody Amoniakalnej w Podgórzu, która w 1909 roku została przejęta przez Austriackie zakłady Solvay. Przez wiele lat pełnił funkcję radnego miasta Podgórza, zasiadał również w Wydziale Powiatowym Wieliczki oraz w…

Mieczysław Goldsztajn (1930-2001)

8 lutego 1930 roku urodził się lekarz neurolog, specjalista w zakresie neurofizjologii Mieczysław Goldsztajn syn Norberta i Janiny Birnbaum. Mieczysław Goldsztajn był wieloletnim pracownikiem naukowym Instytutu Neurologii Collegium Medicum UJ. Kierownikiem Pracowni Elektrofizjologii Klinicznej w tym Instytucie oraz redaktorem periodyku „Annales Academiae Cracoviensis”. Przez wiele lat przewodniczył Oddziałowi Krakowskiego Towarzystwa Neurologów Polskich. Był również redaktorem i współautorem Neurologii klinicznej w zarysie oraz części neurologicznej w Encyklopedii pielęgniarstwa pod redakcją m.in. Józefa Bogusza. Mieczysław Goldsztajn zmarł 19 grudnia 2001 roku i jest pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie. Zdjęcie pochodzi z zasobu IPN o/Kraków.

Stella Müller-Madej (1930-2013)

5 lutego 1930 roku w Krakowie, urodziła się w zasymilowanej, zamożnej rodzinie żydowskiej Stella Müller-Madej, córka Zygmunta oraz Berty z domu Bleiweis. Jedna z ocalonych Oskara Schindlera, autorka wstrząsających wspomnień, przetłumaczonych na dziewięć języków, „Oczami dziecka” (Kraków, 1991) W marcu 1941 r. trafiła do krakowskiego getta a następnie do obozu płaszowskiego. W 1944 r. wywieziono ją do KL Auschwitz, gdzie jako żydówka była skazana na śmierć. Jednak dzięki wstawiennictwu swojego wujka, znalazła się na tzw. liście Schindlera. Wraz z innymi więźniami z listy została wysłana do fabryki Brunnlitz na Morawach, gdzie doczekała wyzwolenia w 1945 r. Wspomnienia autorki z czasów okupacji są w Stanach Zjednoczonych przyrównywane do „Dziennika Anny Frank”. W 2001 r. ukazała się druga część pamiętników autorki – „Dziewczynka z listy Schindlera. Lata powojenne”. Stella…

Zygmunt Alfus (1901-1957)

3 lutego 1901 roku w Krakowie urodził się Zygmunt Alfus (Szymon Alfus): piłkarz Jutrzenki, Cracovii oraz Makkabi Kraków, sędzia i działacz sportowy a także rzemieślnik oraz urzędnik. Przed wybuchem II wojny światowej był również działaczem Hakoahu Bielsko-Biała, a po jej zakończeniu Śląskiego Związku Piłki Nożnej w Katowicach. W zarządzie Polskiego Związku Piłki Nożnej (PZPN) pełnił kolejno funkcję zastępcy sekretarza i kapitana związkowego oraz trenera reprezentacji w pięciu oficjalnych międzypaństwowych meczach. Usunięty ze struktur polskiego sportu ze względów politycznych (w okresie wojny był członkiem Armii Krajowej). W roku 1956 aktywnie działał na rzecz odbudowy Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. Po 1945 roku piastował też w Katowicach stanowisko przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej, a w 1956 roku aktywnie przyczynił się do reaktywacji Śląskiego Związku Piłki Nożnej. Zygmunt Alfus zmarł 11…

Izaak Mieses (1802-1883)

3 lutego 1883 roku w Toruniu zmarł Izaak Mieses (ur. 1802 we Lwowie), przez wiele lat związany z Krakowem (lata 30.XIX w. do roku 1863, gdy wyjechał do Torunia) kojarzony głównie ze środowiskiem postępowym, wybitny znawca historii kabały oraz europejskiej filozofii, zwolennik haskali. W 1861 r., gdy budowa synagogi postępowej zbliżała się do końca – jak pisze Alicja Maślak-Maciejewska w swojej monografii dot. krakowskiego środowiska postępowego – potrzeba zatrudnienia stałego kaznodziei musiała być bardziej nagląca. Przede wszystkim jednak należało zaprosić kogoś do wygłoszenia kazania inaugurującego. Wybór padł na Izaaka Miesesa, mimo że nie był on „zawodowym” kaznodzieją (trudnił się kupiectwem, posiadał co prawda listy polecające od Sziry czyli Szlomo Jehudy Rapoporta, jednak wcześniej nie pełnił funkcji kaznodziei bądź rabina). Mimo iż nie znamy kulisów tej decyzji, możemy…