27 marca 1407 r., a zatem „we wtorek po świętach Wielkiejnocy – czytamy w kronice Jana Długosza – z błahego, jak to bywa, powodu wybuchł w Krakowie bunt ludu. Gdy kanonik wiślicki mistrz Budek, po wygłoszeniu kazania do ludu w kościele Św. Barbary, miał schodzić z ambony, powiedział, że kartka, którą położono na ambonie, zawiera prośbę i napomnienia, żeby ogłosił ludowi pewne nowe wydarzenia, straszny występek, ale on tę prośbę celowo pominął milczeniem, ponieważ podobne ostrzeżenie wywołało, jak wiadomo, w mieście Pradze wielkie rozruchy. Na nalegania tłumu, który zbyt pożądliwie chciał poznać wiadomość i na jego prośby, by nie ociągał się powiedzieć, o co chodzi, wszedłszy z powrotem na ambonę, lekkomyślniej niż przystało magistrowi i kaznodziei, podaje do publicznej wiadomości niegodziwą prośbę. Ta prośba zaś zawierała wiadomość,…
20 marca 1900 r. w Krakowie urodziła się Estera Hadasa Broder córka Efroima Schindlera oraz Małki Lei z domu Gutwürth: nauczycielka, botaniczka. W 1920 r. ukończyła krakowskie Gimnazjum św. Jacka a następnie podjęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, które ukończyła w 1926 r. uzyskując stopień doktora filozofii w zakresie botaniki. Zaraz po studiach przeniosła się do Łodzi, gdzie uczyła biologii i geografii. Ponadto praktykowała w Gimnazjum Żeńskim Towarzystwa Żydowskich Szkół Średnich w Łodzi. W latach 1929–1930 zdała egzaminy naukowe przed Państwową Komisją Egzaminacyjną w Krakowie dla Kandydatów na Nauczycieli Szkół Średnich w zakresie botaniki z zoologią i geografii z geologią – specjalizując się w fizjologii rozwoju. Zaraz na początku wojny została wysiedlona z Łodzi i powróciła do Krakowa. Uczestniczyła w tajnym nauczaniu. W marcu 1941 r.…
19 marca 1946 r. w Lublinie we własnym mieszkaniu zastrzelony został Chaim Hirszman. Był on jednym z trzech więźniów, którym udało się uciec z obozu zagłady w Bełżcu. Zarówno w dokumentach źródłowych jak i w opracowaniach historycznych mamy do czynienia z różnymi wersjami tego zdarzenia. Podawane są też różne powody jego śmierci. Według M.J. Chodakiewicza zabity był funkcjonariuszem UB i z tego powodu został zastrzelony przez żołnierzy Tajnej Organizacji Wojskowej. Z kolei źródła żydowskie podawały, że był on byłym funkcjonariuszem UB. Wątpliwości i niejasności wyjaśnił dopiero Dariusz Libionka. Zdaniem Autora Hirszman był funkcjonariuszem UB od listopada 1944 do 1 marca 1946 r. Z MBP został zwolniony na własną prośbę. Podczas służby w aparacie bezpieczeństwa był niezbyt sumiennym i gorliwym funkcjonariuszem. Zamordowany został we własnym mieszkaniu w Lublinie…
19 marca 1853 r. w Krakowie urodził się Józef Michał Rosenblatt syn Joachima i Karoliny z domu Einblid; adwokat, prawnik, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie, a następnie prawo na UJ. W 1876 r. uzyskał doktorat z zakresu prawa. Stypendium rządowe umożliwiło mu uczestnictwo w wykładach i seminariach w Berlinie, Lipsku i Monachium. Po powrocie do Krakowa w 1877 r. uzyskał habilitację i rozpoczął pracę naukową oraz dydaktyczną z zakresu prawa karnego i procesu karnego na UJ. W 1884 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1893 r. profesora zwyczajnego. Latach 1877-1882 praktykował w biurze adwokackim, przeważnie jako obrońca w sprawach karnych. Opublikował wiele cenionych prac naukowych min. w: „Czasopiśmie Prawniczym i Ekonomicznym”, lwowskim „Prawniku”, „Przeglądzie Sądowym”, „Gazecie Sądowej Warszawskiej”, a także…
W marcu 1917 r. w Kijowie urodziła się poetka Sara Polina Gincburg, córka Szymona Gincburga i Cecylii Sandberg znana, jako Zuzanna Ginczanka. Wyróżniała się intelektem, talentem, niezależnością oraz ekscytującą i egzotyczną urodą. Uważana była za jedną z najzdolniejszych poetek dwudziestolecia międzywojennego. Publikowała w „Wiadomościach Literackich”, „Skamandrze” oraz w „Szpilkach”, natomiast w 1936 r. wydała swój jedyny tomik poezji „O centaurach”. Wróżono jej ogromną karierę, której na przeszkodzie stanęła wojna i spowodowana nią przedwczesna tragiczna śmierć, która owiana jest do dzisiaj tajemnicą. Jak pisze Ryszard Kotarba w artykule „Zuzanna Ginczanka: śmierć poetki. Historia okupacyjna” (Gazeta Wyborcza, 15.XII.2015), Ginczanka została najprawdopodobniej rozstrzelana w pierwszej połowie 1944 r. w Płaszowie. Ostatnia wiadomość o niej pochodzi z 18 kwietnia, a wiemy, iż 5 maja 1944 r. do obozu w Płaszowie przywieziono grupę…
3 marca 1941 r. szef Distrikt Krakau (Dystrykt krakowski) Otto Wächter wydał rozporządzenie o utworzeniu getta w Krakowie, które Niemcy nazywali Żydowską dzielnicą mieszkaniową w Krakowie (Der jüdische Wohnbezirk in Krakau). Żydzi musieli przenieść się do 20 marca tego roku do dzielnicy, którą wyznaczono im w części Podgórza. 7 marca 1941 r. zarządzenie to zostało opublikowane w gazecie (Goniec Krakowski). Wcześniej informacje tę podawano przez megafony oraz na afiszach rozlepianych w mieście. Gettem zarządzał Judenrat (Rada Żydowska), który był zmuszony do wykonywania poleceń niemieckich, natomiast porządku wewnątrz strzegła jüdischer Ordnungsdienst (Służba Porządkowa). W okresie funkcjonowania getta dochodziło do wielu zbrodni popełnianych przez różne niemieckie formacje policyjne. Początkowo dzielnicę otoczono drutem kolczastym. Wkrótce jednak wybudowano mur z czterema bramami (na placu Zgody, u wylotu ul. Lwowskiej, u wylotu ul.…
28 lutego 1946 roku w Zakopanem zamordowany został Józef Oppenheim (1887-1946) – kierownik Tatrzańskiego Pogotowia Ratunkowego. Świadkiem mordu była jego żona Wanda. Według jej zeznań 25 lutego ktoś pukał do ich domu, pytając „o kierownika PPR”. Po odmowie Wpuszczenia do domu przyszli ponownie 28 lutego. Wpuszczeni przez Oppenheima do domu kazali mu podnieść ręce do góry, mówiąc, że jesteśmy z AK, znamy Pana przekonania i że jesteś kierownikiem PPR”. Gdy napadnięty usiłował zamknąć drzwi, został zastrzelony przez Karola Lasaka. Później także Tadeusz Murańka postrzelił żonę Wandę. Napastnicy zabrali 170 prześcieradeł, ubranie, buty, portfel, 1000 złotych i kenkartę. Oprócz wymienionych osób w napadzie brał udział także Andrzej Lasak. W 1946 roku WSR w Krakowie skazał Murańkę na karę śmierci a K. Lasaka na dożywotne więzienie, zamienione rok później…
22 lutego 1945 r., w Lublinie zmarł Leon Feiner syn Chaima (ur. 1885 albo 1886 r. w Krakowie albo Podgórzu) Leon Feiner studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ukończył w 1910 r. Już w okresie studenckim angażował się politycznie – początkowo działał w Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, potem współtworzył Żydowską Partię Socjalno-Demokratyczną. W tym czasie był również redaktorem organu tego stronnictwa „Der Socjaldemokrat” i tygodnika „Nowe Życie”. W okresie międzywojennym kierował strukturami BUNDU, występując w jako obrońca w procesach politycznych. W oparciu o fałszywe oskarżenia był więziony w Berezie Kartuskiej. W latach 1938–1939 był radnym miejskim. Feiner był założycielem Towarzystwa „Krakowski Teatr Żydowski” jak również propagował rozwój sportu wśród młodzieży żydowskiej, będąc szefem żydowskiej organizacji sportowej „Jutrzenka”. Po agresji Niemiec i ZSRS na Polskę, znalazł się…
10 lutego 1946 r. został zamordowany w Nowym Targu Dawid Grassgrün jeden z pierwszych Żydów, którzy powrócili do tego miasta po zakończeniu wojny. Zaraz po powrocie podjął się trudu odbudowy żydowskiego życia w mieście. Jako przedstawiciel Żydowskiego Stowarzyszenia Religijnego w Nowym Targu podpisywał się na metrykach śmierci. Zabiegał o zwrócenie Żydom synagogi, którą w grudniu 1940 r. zamieniono na kino. Według córki Grassgrüna to właśnie owe starania w sprawie odzyskania nowotarskiej synagogi stały się przyczyną jego śmierci. Późnym wieczorem 10 lutego 1946 r., posterunek MO w Nowym Targu przyjął zgłoszenie o napadzie rabunkowym i zabójstwie. Anna Grońska, kobieta mieszkająca u Grassgrüna na kwaterze i bezpośredni świadek jego śmierci, w zeznaniu złożonym następnego dnia przytaczała słowa ofiary i oprawców:„o godzinie 9-tej, będąc w mieszkaniu Dawida Grassgrüna, usłyszałam szmer…
9 lutego 1944 roku Niemcy ogłosili Tarnów miastem „wolnym od Żydów”, tym samym przestał istnieć liczący w 1939 roku ok. 25 tys. mieszkańców żydowski Tarnów! Wojska niemieckie wkroczyły do Tarnowa w dniu 7 września 1939 r. Niemal natychmiast, gdyż już w listopadzie 1939 r., Niemcy spalili lub wysadzili wszystkie synagogi oraz domy modlitwy. 19 czerwca 1942 r. w Tarnowie utworzono ogrodzone getto dla ludności żydowskiej liczące ok. 40 tys. mieszkańców. W czerwcu 1942 r. w tarnowskim getcie mieszkało ok. 40 tys. Żydów. Getto zostało zlikwidowane w pięciu etapach: 11-18 czerwca 1942 r. – w tych dniach do obozu zagłady w Bełżcu wywieziono z Tarnowa ok. 8 tys. Żydów w trzech transportach. Wszystkich uznanych z niezdolnych do podróży (starców, chorych, kalekich i matki z małymi dziećmi), ogółem ok.…