25 stycznia 1918 roku w Krakowie urodził się Edwin Opoczyński syn Aleksandra Bibersteina; lekarz specjalista w zakresie chirurgii i ortopedii.Edwin Opoczyński kształcił się w Krakowie, gdzie zdał maturę, a następnie podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W dniu wybuchu wojny, był studentem III roku medycyny, jednocześnie pracował jako wolontariusz na Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala im. Gabriela Narutowicza w Krakowie. Po inwazji niemieckiej we wrześniu 1939 roku jego dalsza praca w tym szpitalu była niemożliwa i przeniósł się do szpitala żydowskiego mieszczącego się przy ul. Skawińskiej, który – już po utworzeniu getta – przeniesiony został na jego teren. Po likwidacji krakowskiego getta w marcu 1943 roku został przeniesiony do obozu pracy przymusowej Kraków-Płaszów, a następnie do obozów w Szebniach i Rymanowie, gdzie pozostał niemal do końca 1943 roku. Pod…

18 stycznia 1892 roku w Kamionce Strumiłowej urodził się Fryderyk Tadanier; architekt, przedstawiciel modernizmu. Autor takich projektów jak: budynek Komunalnej Kasy Oszczędności przy placu Szczepański 5 (razem z Stefanem Strojkiem), budynek Wydziału Powiatowego na rogu m.in. Słowackiego 18a i ul. Łobzowskiej 44, (razem z Stefanem Strojkiem), przebudowa Poczty Głównej przy ul. Wielopole 2, domu społecznego Wojewódzkiego Związku Międzykomunalnego Opieki Społecznej przy ulicy Praskiej, kamienicy Fabryki Ćmielów w Krakowie przy ul. Biskupiej 11 i ul. Sereno Fenn’a 2, przebudowa Teatru Bagatela, budynek poczty dworcowej w Krakowie, budynek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przy ul. Pędzichów 27.Fryderyk Tadanier ukończył studia na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Lwowskiej. Jednak swoje życie zawodowe związał z Krakowem, projektując lub przebudowując tam wiele ważnych obiektów. Był również wykładowcą na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W czasie…

Lata 1929–1933 to okres ogólnoświatowego wielkiego kryzysu gospodarczego zapoczątkowanego wydarzeniami tzw. czarnego czwartku (24 X 1929), w czasie którego ceny akcji na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych raptownie spadły. W tym okresie szalało bezrobocie będące efektem spadku produkcji przemysłowej. Ówczesna Polska była państwem rozwijającym się, zatem bardzo dotkliwie odczuła ten okres. Nie wiemy, jak zakończyłoby się to wszystko, gdyby nie szeroki oddźwięk krakowskich sfer żydowskiej ortodoksji na odezwę rabina krakowskiego – Józefa Kornitzera – o wyznaczeniu dnia postu i ofiary w intencji zahamowania kryzysu ekonomicznego na jeden z chłodnych styczniowych dni roku 1933. W takim okresie – pisał w odezwie Rabin – godzi się ustalić dzień pokuty, modlitwy i dobroczynności celem pobudzenia litości Wiekuistego nad jego przygnębionym ludem. Dlatego uznaliśmy za nasz obowiązek wyznaczyć post i wezwać do…

„Od września 1944 r. – jak pisze Ryszard Kotarba – więźniowie pod nadzorem niemieckich kapo rozbierali baraki mieszkalne i warsztatowe, demontowali urządzenia i maszyny z gemeinschaftów, pakowali surowce. Z obozowej bocznicy kolejowej wszystko, co wartościowe odsyłano do Rzeszy. Po ostatnich transportach w obozie pozostała kilkusetosobowa grupa likwidacyjna, składająca się głównie z więźniów żydowskich i przeznaczona do porządkowania terenu. Resztę załogi przeniesiono do koszar, niektóre obiekty zajęto dla potrzeb wojskowych, zlikwidowano szpital obozowy. Ostatecznie Niemcy opuścili obóz 14 stycznia 1945 r. Pod komendą SS-Hauptscharführera Kurta Schupkego, ponad sześćsetosobową grupę więźniów, w tym ponad 150 kobiet, poprowadzono w kierunku Oświęcimia. Piesza ewakuacja trwała 3 dni, kilku osobom udało się uciec w ogólnym chaosie, bez konsekwencji dla innych więźniów. W 1945 r. Armia Czerwona zajęła opustoszały teren i resztę obozowego…

14 stycznia 1889 roku w Tarnowie urodził się Wilhelm Berkelhammer: dziennikarz, syjonista, redaktor naczelny Nowego Dziennika, jeden z założycieli zachodniomałpolskiej Organizacji Syjonistycznej Partii Pracy „Hitachdut”, delegat na XII Kongres Syjonistyczny w Karlsbadzie w 1921 roku, członek Zarządu Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich, współtwórca Żydowskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom z Niemiec, Ukończył gimnazjum w Tarnowie, a następnie wydział prawa na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie w 1912 roku uzyskał doktorat. Praktykę adwokacką prowadził w Tarnowie oraz Krakowie. Był wydawcą Berkelhammer Verlag, ukazującego się w Wiedniu w latach 1917-1920 oraz polskojęzycznego miesięcznika „Moriah”. W 1919-1920 i 1925-1934 pełnił funkcję naczelnego redaktora krakowskiego „Nowego Dziennika” – pierwszego w Europie żydowskiego dziennika wydawanego w języku kraju osiedlania. Należał do grona najpłodniejszych publicystów żydowskich w okresie międzywojennym. Współpracował z lwowską „Chwilą”, warszawskim „Naszym Przeglądem” i „Miesięcznikiem…

14 stycznia 1915 roku w Gorlicach urodziła się „madame Susu”, jak mówili o niej studenci, Maria Einhorn-Susułowska. Była kobietą, która nie przystawała do ponurej powojennej rzeczywistości. Wyróżniała się elegancją i obyciem w świecie. Obdarzona ogromnym poczuciem humoru, była osobą lubianą i powszechnie szanowaną. Mówiła o sobie: „jestem polską Żydówką”, zawsze mocno identyfikowała się ze swoim pochodzeniem. W swojej długoletniej pracy dydaktyczno-naukowej była m.in. Prodziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ, delegatem do senatu oraz członkiem wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą.Maria Einhorn-Susułowska ukończyła pedagogikę na Wydziale Filozoficznym UJ w roku 1938. Po studiach zdecydowała się wrócić do rodzinnego miasta, gdzie udzielała korepetycji. Podczas wojny ukrywała się, wykorzystując dokumenty swojej przyjaciółki M. Susułowskiej, które otrzymała od jej męża – późniejszego ministra sportu – Włodzimierza Reczka. Podczas wojny straciła rodziców…

W 1800 roku rząd austriacki nękany ciągłymi wojnami, żądał od swych poddanych nie tylko ofiar fizycznych i finansowych lecz także duchowych, wprowadził obowiązkową modlitwę „für die Erhaltung der Monarchie für das Glück der k.k. Waffen”, którą przełożono na język polski i odmawiano we wszystkich krakowskich synagogach: „Zasłoń potężną prawicą kochanego naszego Monarchę, Twego Namazańca, który z miłości ku swemu wiernemu ludowi, sam się na czele wojska stawił. Bądź mu tarczą w niebezpieczeństwach! Niech zawsze Twój anioł Stróż nad nimi się wznosi! Uzbrój pogromem Twym, o Panie Ludów walecznych jego rycerzów, aby powrócili zwycięsko z boju, jeśli to Twym wyrokiem, abyśmy pokój tylko za powtórzoną jeszcze utarczką odnieśli!” Fot. Muzeum Krakowa. Stara Synagoga, fot. Ignacy Krieger lata 70. XIX wieku.

10 stycznia 1944 roku, Niemcy przekształcili obóz w Płaszowie z obozu pracy przymusowej w obóz koncentracyjny. „Wprowadzono przepisy i regulamin obozowy, które obowiązywały we wszystkich obozach koncentracyjnych. Wyroki i kary dyscyplinarne należały do kompetencji Berlina, ustały egzekucje, a komendant był zobowiązany do uzyskania każdorazowej zgody na ich wykonywanie. Kończył się okres samowoli i w zgodnej opinii więźniów warunki życia uległy poprawie, dawały nadzieję na przetrwanie.” Ryszard Kotarba, Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Przewodnik historyczny, IPN 2016 Zdjęcie pochodzi z zasobu krakowskiego oddziału IPN i przedstawia obóz w Płaszowie.

W ten mroźny styczniowy dzień warto wspomnieć Eliezera Askenazego syna Eliasza Lekarza, rabina Krakowa w l. 1584-1585 Urodził się zapewne w Wenecji (chociaż wg innych źródeł gdzieś na terenie Imperium Osmańskiego). Studiował w Salonikach, w jesziwie rabina J. Taiłacaka. W wieku 26 lat został rabinem w Kairze. W tym okresie zasięgali jego opinii rabin J. Karo z Safedu (Cfatu), opracowujący swoje kodeksy prawa talmudycznego i słynny komentator, rabin Mojżesz Alszich; korespondował także z rabinem M. Isserlesem (ReMU) z Krakowa i S. Lurią (Maharszalem) z Lublina. Po 22 latach opuścił w nieznanych okolicznościach Kair i objął w 1561 roku stanowisko rabina w Famaguście na Cyprze. Odwiedził go tam podróżnik Eliahu z Pesaro, który określił go jako „chwałę naszego pokolenia” i zachwycał się jego wiedzą, pobożnością i znajomością 12…

3 stycznia 1870 roku w Drohobyczu urodził się Herman Lieberman (Hersz Lieberman). Wywodził się z zasymilowanej rodziny żydowskiej. Działacz socjalistyczny, adwokat, poseł z ramienia Polskiej Partii Socjalistycznej. Studiował prawo w Wiedniu, Zurychu, Paryżu oraz Krakowie gdzie uzyskał tytuł doktora praw. W latach 1907–1918 poseł w austriackiej Radzie Państwa, jak również już w wolnej Polsce na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji (1919-1935). Publikował artykuły min. w „Głosie Przemyskim”, „Robotniku”, „Robotniku we Francji”, „Robotniku Polskim w Wielkiej Brytanii”. W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich, zostając przydzielony do 1 pułku Legionów III Brygady. W 1918 roku bronił legionistów Polskiego Korpusu Posiłkowego oskarżonych o zdradę stanu przez władze austriackie w procesie w Máramarossziget. Za walki pod Kostiuchnówką nad Styrem został odznaczony Krzyżem Walecznych. W styczniu 1919…