24 października 1912 r. urodził się w Janowie Lubelskim Chaim Hirszman, jedna z dwóch osób (drugim był Rudolf Reder), co do których istnieje pewność, że udało im się zbiec z obozu zagłady w Bełżcu. Przed wojną był mechanikiem i metalowcem. We wrześniu 1942 r. wraz z żoną i dzieckiem zostaje deportowany do Bełżca. Niestety jego najbliżsi zostają zamordowani zaraz po przyjeździe do obozu. Natomiast Chaima Hirszmana wybrano do pracy w brygadzie robotniczej demontującej obóz. W czerwcu 1943 r. udaje mu się uciec w czasie transportu do obozu zagłady w Sobiborze. Dość szybko przedostaje się w swoje rodzinne strony i wstępuje do Armii Ludowej. Po wyzwoleniu wstępuje do Milicji Obywatelskiej a następnie do Urzędu Bezpieczeństwa, gdzie pracuje do marca 1946 r., zwolniwszy się na własną prośbę. Jest bardzo…

21 października 1903 r. w Warszawie urodził się Marek Wjasblum; historyk, badacz dziejów reformacji w Polsce. Wychował się w rodzinie kupieckiej. Ukończył historię na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1926 r. Zajmował się dziejami reformacji w Polsce oraz badaniami nad polską reformacją i renesansem. W 1928 r. obronił doktorat i powrócił do Warszawy, gdzie zmagał się z ciężką codziennością – „zawsze byłem Żydem dla Polaków i Polakiem dla Żydów”, pisał rozgoryczony. Nie należał do gminy żydowskiej, a jego zdecydowanie lewicowe poglądy uniemożliwiały mu objęcie posady na którymś z uniwersytetów polskich. Wojna zastała go na terenach zagarniętych przez Armię Czerwoną. Jego rodzina znalazła się w strefie niemieckiej w wyniku, czego została zamordowana. Trafił do formowanej w ZSRR armii polskiej jako Józef Nowak (był poszukiwany przez NKWD). W roku 1943 znalazł…

21 września 1928 r. zmarła Amalia Krieger urodziła się w 1846 r. jedna z pierwszych krakowskich fotografek (niestety nie znamy jej dokładnej daty urodzin): „znana w szerokich kołach artystycznych i obywatelskich nie tylko miasta Krakowa, ale i w całej Polsce i cieszyła się z powodu swych zalet charakteru i wykształcenia artystycznego powszechną sympatią” (Nowy Dziennik 1928, nr 260, z 27 IX, s. 9). Zawodu fotografa wyuczyła się z pewnością w zakładzie ojca, a po jego śmierci kontynuowała jego dzieło wspólnie z bratem Natanem. W 1903 r. zakład pozostał w rękach Amalii i funkcjonował nieprzerwanie aż do 1926 r. To dzięki niej zostało ocalone dziedzictwo rodzinne, a zarazem unikatowa kolekcja fotografii dokumentująca dzieje miasta. Tuż przed śmiercią, w 1926 r., Amalia zdecydowała się na likwidację zakładu. Wówczas wielotysięczny…

20 września 1923 r. w Krakowie urodziła się Halina Nelken córka Emanuela i Reginy; pisarka, historyczka sztuki oraz wykładowczyni. W okresie II wojny światowej więźniarka niemieckich obozów koncentracyjnych. Pochodziła z asymilowanej rodziny krakowskich Żydów. Mieszkała przy ul. Długosza w Krakowie. Jej dziadek brał udział w powstaniu styczniowym, natomiast ojciec walczył o niepodległość w Legionach. Uczęszczała do gimnazjum im. Adama Mickiewicza, jednak ze względu na postępujący antysemityzm zmuszona została do przeniesienia się do prywatnego gimnazjum im. Hugona Kołłątaja. Należała także do Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W czasie okupacji niemieckiej Krakowa trafiła do getta. Będąc na skraju wyczerpania oraz rozpaczy targnęła się na swoje życie, jednak w porę uratował ją brat. Była więźniarką min. obozów KL Plaszow, KL Auschwitz oraz KL Ravensbrück. Doświadczając całego zła wojny udało jej się…

11 września 1904 r. w Tarnopolu urodził się Józef Bogusz (wł. Birkenfeld) syn Karola i Gustawy z domu Goldberg: chirurg tarczycy, żołądka, jelit i dróg żółciowych. Wieloletni pracownik Akademii Medycznej w Krakowie, prezes Towarzystwa Chirurgów Polskich oraz Krakowskiego Towarzystwa Lekarskiego. Członek Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Międzynarodowego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Autor przeszło 200 prac naukowych. W latach 1914-1919 uczył się w Polskim Gimnazjum w Wiedniu. Ostatnie trzy klasy spędził jednak już w III Państwowym Gimnazjum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie. Maturę zdał w 1922 r., natomiast studia medyczne na Wydziale Lekarskim UJ ukończył w 1928 r. Praktykował w Klinice Chirurgicznej Wydziału Lekarskiego UJ. W lipcu 1933 r. został mianowany starszym asystentem w I Klinice Chirurgii UJ. Tuż przed…

28 sierpnia 1945 roku zlikwidowano Sierociniec w Rabce dla dzieci żydowskich. W lutym 1945 roku, a zatem zaraz po zakończeniu okupacji niemieckiej powstał plan utworzenia w Rabce ośrodka opiekuńczo-leczniczego dla dzieci żydowskich, który był próbą ratowania niezwykle trudnej sytuacji, jaka panowała w siedzibie Tymczasowego Komitetu Pomocy dla Ludności Żydowskiej w Krakowie przy Długiej 38. Uruchomiono tam jednocześnie sierociniec dla dzieci powracających z obozów. Ostatecznie dom dziecka w Rabce, przeznaczony dla najciężej chorych dzieci, otwarto na przełomie czerwca i lipca 1945 roku. Obejmował on trzy budynki wille Stasin, Juras i Niemen dla łącznie około 100 podopiecznych, pochodzących z Krakowa, Warszawy, Łodzi i innych miast. Na liście podopiecznych przebywających w sierocińcu latem 1945 roku widnieje 116 nazwisk dzieci, które doświadczyły koszmaru Zagłady. Pośród części lokalnej społeczności taka sytuacja wywołała…

26 sierpnia 1813 r. nawiedziła Kraków jak również Kazimierz ogromna powódź. Tego dnia bowiem, wylała Wisła płynąca jeszcze obecną ul. Dietla, zalewając niemal błyskawicznie oba brzegi „a przedewszystkiem Miasto Żydowskie o wiele niżej położone, poczem woda dopłynęła do ramienia Wisły, oddzielającego Kazimierz od Podgórza i stworzyła potężne jezioro między obu ramionami rozhukanej rzeki. Ludność uciekała, o ile mogła wydostać się z uścisku rozszalałego żywiołu, mniej szczęśliwi wyłazili na dachy i kominy, czekając zmiłowania Bożego. Tak minęła okropna noc i nazajutrz dnia 27 sierpnia zaczęły wody opadać ku Podgórzowi, wskutek czego podniósł się poziom tego ramienia Wisły. W ciągu kilku dni wody zupełnie ustąpiły, lecz bardzo długo trwało zanim można było osuszyć ulice i place. Drewniane domki w Mieście Żydowskiem zgniły doszczętnie, z murowanych musiano konwiami wynosić wodę…

20 sierpnia 1908 r. w Krakowie urodził się Julian Aleksandrowicz; lekarz internista, profesor nauk medycznych, filozof medycyny i hematolog. Po ukończeniu w 1926 r. VI Gimnazjum im. T. Kościuszki – pisze Aleksander Skotnicki – podjął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego, zakończone dyplomem lekarza w 1933 r. W rok później ukończył również Studium Wychowania Fizycznego UJ. W 1934 r. obronił pracę doktorską dotyczącą badań bioptycznych szpiku, które rozpoczął jeszcze jako student medycyny. Zmobilizowany w sierpniu 1939 r. jako ppor. Lekarz i przydzielony do 72 pułku piechoty brał aktywny udział w działaniach wojennych. Po ucieczce z obozu jenieckiego wrócił do Krakowa w styczniu 1940 r., ale już w 1941 r. znalazł się w getcie krakowskim, gdzie zorganizował jeden z trzech istniejących tam szpitali. W czasie likwidacji getta zdołał…

11 sierpnia 1945 r. w czasie porannej sobotniej modlitwy (Szacharit) na krakowskim Kazimierzu, agresywny tłum wdarł się do synagogi Kupa. W efekcie pobito wielu Żydów oraz zdemolowano synagogę. Tego dnia na ulicach atakowano i okradano napotkanych Żydów, wdzierano się do mieszkań. Powodem tych zająć była pogłoska, jakoby Żydzi dopuścili się tzw. mordu rytualnego na polskim dziecku. W wyniku tych zająć zginęła – dość przypadkowo – jedna osoba, 56-letnia Róża Berger, która dopiero co powróciła z KL Auschwitz-Birkenau. Tumult został opanowany dopiero wieczorem przez batalion Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, jednak ludność nie zaprzestała aktów przemocy i rabunków. Władze zatrzymały kilkudziesięciu uczestników pogromu, a sąd wojskowy skazał 14 osób na kary od 1 do 7 lat więzienia. Róża Berger spoczywa na nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Miodowej w Krakowie. Zachęcamy do zapoznania się…

9 sierpnia 1901 roku w Krakowie urodził się Jan Bader syn Leiba i Jenny z domu Bergstein: krakowski prawnik, dziennikarz, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1949–1977 poseł do Knesetu. Współautor metody Badera-Ofera, stosowanej do podziału mandatów pomiędzy izraelskimi partiami wyborczymi, które przekroczyły próg wyborczy. Jan Bader w Krakowie prowadził wraz z bratem Henrykiem kancelarię znajdującą się przy pl. Dominikańskim 2. Był członkiem młodzieżowej organizacji Ha-Szomer Ha-Cair, sympatyzował również z Bundem. Jednak od roku 1925 związał się z Unią Syjonistów Rewizjonistów Włodzimierza Żabotyńskiego. Przez pewien czas był również redaktorem naczelnym polskojęzycznego tygodnika „Trybuna Narodowa”. Po wybuchu drugiej wojny światowej uciekł na wschód Polski i znalazł się na terenach zajętych przez ZSRR, gdzie został aresztowany a następnie zesłany. W wyniku wejścia w życie układu Sikorski-Majski i ogłoszeniu amnestii dla…