22 grudnia 1942 roku w godzinach porannych Żydowska Organizacja Bojowa oraz Gwardia Ludowa przyozdobiły polskimi flagami most Dębnicki, również w ramach tej samej akcji na miejscu przysięgi Tadeusza Kościuszki złożono wieniec z napisem „Na coś przysięgał, my wykonamy”. Wtedy też bojownicy próbowali dokonać nieudanych zamachów na kawiarnie Bisantz (róg Dunajewskiego i Karmelickiej) oraz kino Scala (obecnie teatr Bagatela). Jednak pełnym sukcesem zakończył się zamach na kawiarnię „Cyganeria” znajdującą się przy ulicy Szpitalnej 38 w Krakowie, w której w okresie okupacji mogli przebywać wyłącznie Niemcy. Zgodnie z większością opracowań należy wspomnieć, iż w wyniku ataku zginęło 11 Niemców a 13 zostało rannych. Jednak źródła z epoki wskazują, iż śmierć mogło ponieść 2 Niemców, których ciała następnie przewieziono do Zakładu Medycyny Sądowej w Krakowie. Jest to temat, który wymaga jeszcze pogłębionych badań, gdyż opracowania z okresu PRL-u, z przyczyn politycznych, nie mogą być obiektywne.
Duża część bojowników oraz osób, którzy im pomagały wpadała w ręce Niemców w wyniku donosu dwóch żydowskich kapusiów Juliana Appla oraz Natana Weissmanna (Weitzmana).
Do najważniejszych działczek i działaczy powstałej w połowie 1942 roku Bojowej Organizacji Żydowskiej Młodzieży Chalucowej w Krakowie zaliczyć należy: Aharona (Dolek) Libeskinda (1912-24 XII 1942), Miriam Libeskind, Poldka Wassermana (2 II 1924-12 V 2020), Szymona i Gusty Drängerów, Szoszana Dränger, Abrahama Laban Leibowicza, Moniek Eisenstein.
Tekst przysięgi krakowskich bojowników:
„Przysięgam Bojowej Organizacji na wszystko, co mi najdroższe, a przede wszystkim na cześć i honor ginącego Żyda polskiego, że będę walczył wszelką dostępną mi bronią do ostatniej chwili z największym wrogiem narodu żydowskiego i całej ludzkości, z Niemcami Narodowo-Socjalistycznymi i ich sprzymierzeńcami. Chcę pomścić niewinną śmierć milionów dzieci, matek, ojców i starców żydowskich. Chcę dumnie wznieść sztandar wolności i ducha żydowskiego, by własną krwią wywalczyć jasną i niepodległą przyszłość narodu żydowskiego. Chcę walczyć o sprawiedliwość na świecie i wolne prawo dla wszystkich tych, co je pragną, u boku tych, co o jej wprowadzenie współwalczyć będą. Przysięgam, że będę wiernie służyć sprawie, poddam się bez jakichkolwiek zastrzeżeń dyscyplinie i wszystkie swe osobiste pragnienia i cele podporządkuję wspólnemu dobru. Przysięgam, że bratem mi będzie ten, kto stanie ze mną ramię w ramię do wspólnej walki z wrogiem, a zdradę wspólnych ideałów przypieczętuje śmierć odstępcy. Przysięgam, że wytrwam do ostatka, nie cofnę się przed żadnym trudem ani przed śmiercią”
Był to w okresie szczytu okupacji akt niebywałego heroizmu i desperacji!
Czytaj więcej:
Alicja Jarkowska-Natkaniec, Wymuszona współpraca czy zdrada? Wokół przypadków kolaboracji Żydów w okupowanym Krakowie, Kraków 2018
Katarzyna Zimmerer, Kronika zamordowanego świata. Żydzi w Krakowie w czasie okupacji niemieckiej, Kraków 2017
Fotografie przedstawiają
- Aharon (Dolek) Libeskind (wł. Ghetto Fighters' House Museum).
- Poldek Wasserman (wł. Ghetto Fighters' House Museum).
- Abraham „Laban” Leibowicz (wł. Ghetto Fighters' House Museum).
- Moniek Eisenstein (wł. Ghetto Fighters' House Museum)
- Gusta Dränger (Justyna) i Miriam Liebeskind (wł. Muzeum Krakowa).
- Grupowe zdjęcie przedstawiające członków Żydowskiej Organizacji Bojowej w Krakowie (wł. Muzeum Krakowa).
- Jak również błędnie opisaną tablicę znajdującą się na kamienicy, w którym znajdowała się kawiarnia cyganeria,
- Zdjęcie całej kamienicy przy ul. Szpitalnej 38
- Tablicę znajdującą się na fasadzie budynku przy ul. Skawińskiej 2.
