20 lipca 1633 r. zmarł Natan Spira (urodzony w 1583 r., niestety nie znamy jego dokładnej daty urodzin). Wybitny kabalista, kaznodzieja, znawca literatury talmudycznej i filozoficznej, przewodniczący sądu rabinackiego w Krakowie. Co ciekawe Spira był zięciem członka krakowskiego kahału Mojżesza Jakubowicza, który zapewnił mu środki na kontynuację studiów. Przez współczesnych był uważany za świętego. Głosił, że rozproszenie narodu żydowskiego (diaspora) i wędrówka dusz (gilgul neszamot), poprzez kolejne wcielenia, są karą za skażenie Izraela grzechem. Cały swój majątek poświęcił na cele dobroczynne i naukowe.

Począwszy od 1617 roku był – jak pisze Henryk Halkowski – rektorem krakowskiej jesziwy, gdzie wykładał Torę, Talmud i komentarze według zasad kabały praktycznej Ariego, najwybitniejszego nowożytnego mistyka. Według legendy Spira całymi nocami „siedział w swej uczelni i zgłębiał kabalistyczne pisma”, a świeca w jego oknie była w żydowskim mieście Kazimierzu „niby latarnią morską na ciemnym morzu”.

Był autorem komentarza do Tory: Megale Amukot, które jest uznawane za największe jego dzieło, lecz również napisał głos do kodeksu prawa Sefer Ha-Halachos rabina Izaaka Alfasi. Poza tym jest autorem ok. 15 dzieł: responsów, poezji liturgicznych i okolicznościowych, elegii związanych z prześladowaniami Żydów oraz wielu innych utworów, z których większość nie doczekała się publikacji.

Już w młodym wieku odznaczał się niezwykłemi zdolnościami – jak pisze Majer Bałaban – przytem zajmował się nie tylko nauką Talmudu, lecz zagłębiał się także w filozofji a szczególnie w kabale, którą wykładał jego poprzednik Mojżesz Margulies (…) W roku 1617 obejmuje kierownictwo jesziby kahalnej w Krakowie i odtąd wywiera bezpośredni wpływ na młodzież jako też i na starszych. Jako rektor wykładał on swym uczniom Talmud i komentarze, a dla ludu wygłasza kazania, przepojone mistyką i wskazówkami praktycznej kabały. Kazania te wywierają na słuchaczach wpływ niepomierny, lud wierzył, że mówcy objawia się każdej nocy Eljasz prorok, że wraz z nim płacze na upadkiem narodu żydowskiego i wespół z nim i aniołami w niebiosach modli się o wskrzeszenie Izraela.

Natan Spira został pochowany na cmentarzu Remu przy ulicy Szerokiej, gdzie do dziś fragmentarycznie zachowała się płyta czołowa jego nagrobka z XVII wieku. Nowy, zastępczy nagrobek został wykonany po zakończeniu II wojny światowej. Znajdująca się na nim inskrypcja mówi, że „rozmawiał z prorokiem Eliaszem twarzą w twarz” jednak pierwotnie widniał tam napis „Tu spoczywa mąż Boży, święty od praojców, odsłaniający tajniki i to co głęboko ukryte, on o którym mówią, że rozmawiał z nim Eljasz prorok twarzą w twarz, uczony, rabi, rektor Natan Spira, syn rabi Salomona Spiry błp. Umarł dnia 13 ab (Aw) 5393 roku”

Na podstawie: Krakowianie. Wybitni Żydzi krakowscy XIV-XX w., Kraków 2006 oraz Majer Bałaban, Historia Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304-1868, Kraków 1936

Zdjęcie grobu Natana Spiry (GWŻ)