Zapewne Państwo przechodzili ulicą Miodową, mijając synagogę Kupa, obok której obecnie mieści się siedziba Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. To budowla wyjątkowa o bogatej historii.

Sama nazwa wywodzi się od nazwy funduszu kahału (mi-kupat ha-kahal). Synagoga wybudowana została ok. l. 40 wieku XVII. Budowlę przyparto do muru miasta Kazimierz, zresztą resztki tego muru dalej można zobaczyć od strony ul. Warszauera. Obecnie poziom posadzki współczesnej synagogi został podniesiony jak zresztą wielu budowli w Krakowie, o ok. 80 cm względem pierwotnego stanu. W początkowym okresie w budynku znajdowały się odrębne sale dla mężczyzn i kobiet (obecnie babiniec synagogi znajduje się na antresoli, znajdującej się wewnątrz głównej sali modlitwy). Synagoga przechodziła wiele modernizacji. Pierwsza z nich została przeprowadzona w okresie, gdy mury Kazimierza straciły swoje obronne zastosowanie. Wówczas od strony północnej (ul. Warszauera) wykonano okna, a salę modlitewną przykryto drewnianym sklepieniem. Jednak największa przebudowa synagogi została przeprowadzona w l. 30. XIX w., otrzymując wygląd bliski obecnemu stanowi (babiniec, płaski strop oraz przedsionek). W 2 połowie XIX w. dołączono do synagogi od strony wschodniej budynek (obecnie znajduje się tam koszerna kuchnia wraz ze stołówką, a na piętrze część dla kobiet). W latach 20. i 30. XX w. powstała nowa dekoracja malarska, która przetrwała do dzisiaj. W czasie wojny synagoga została w dużej części zniszczona i sprofanowana. Po wojnie przez kilka lat w synagodze Kupa prowadzone były modlitwy, znajdowała się tam wytwórnia macy oraz rytualna rzeźnia drobiu, która funkcjonowała, aż do śmierci rzezaka Abrahama Lesmana w 1985 r.

Synagoga Kupa była świadkiem jedynego pogromu ludności żydowskiej, jaki miał miejsce po zakończeniu wojny w Krakowie. W dniu 11 sierpnia 1945 r. w czasie porannej sobotniej modlitwy (Szacharit) na krakowskim Kazimierzu, agresywny tłum wdarł się do synagogi Kupa. W efekcie pobito wielu Żydów oraz zdemolowano synagogę. Tego dnia na ulicach atakowano i okradano napotkanych Żydów, wdzierano się do mieszkań. Powodem tych zajść była pogłoska, jakoby Żydzi dopuścili się tzw. mordu rytualnego na polskim dziecku.

W północnej oficynie synagogi po wojnie mieszkały rodziny żydowskie przybyłe z terenów ZSRS. W 1956 r. Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Krakowie, gdyż tak w okresie PRL nazywała się Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie, wydzierżawiła synagogę spółdzielni rymarzy, która użytkowała ją do 1991 r. Synagoga na przełomie wieków przeszła gruntowną przebudowę sfinansowaną przez Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa.

Na podstawie: Eugeniusz Duda, Żydowski Kraków. Przewodnik po zabytkach i miejscach pamięci, Kraków 2023