16 listopada 1919 r. w Krakowie urodził się Natan Gross syn Jakuba; reżyser, scenarzysta, producent filmowy, krytyk i historyk filmu, poeta, pisarz, edytor i wydawca publikujący w języku polskim i hebrajskim. Ukończył Gimnazjum Hebrajskie w Krakowie. Maturę zdał w 1938 r. i podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz równolegle na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Niestety wojna przerywa jego edukację. Zaraz na początku wojny usiłuje przedostać się do Lwowa, lecz na wieść o zajęciu miasta przez Sowietów, którą otrzymał niemal na jego rogatkach, decyduje się na powrót do Krakowa, gdzie pozostaje do początku 1941 r. Od tego momentu zaczyna się gehenna okupacyjna rodziny Grossów. Przenoszą się w poszukiwaniu schronienia kolejno do podkrakowskich Czyżyn, Grębałowa, Wieliczki a następnie zostają wysiedleni do krakowskiego getta. W grudniu 1942 r. dzięki pomocy polskich przyjaciół wydostają się z getta i znajdują – dysponując „aryjskimi papierami” – schronienie w Krakowie, poza murami getta. Podczas okupacji Natan Gross posługuje się nazwiskiem Franciszek Grymek. Największą pomoc rodzina Grossów otrzymała od Stanisławy Gawron, państwa Sroków i Turków. Wartym podkreślenia jest fakt, iż do końca marca 1943 r. przebywali w 14 miejscach! Na początku 1943 r. Natan wraz z bratem wyjeżdżają do Warszawy, gdzie mieszkają u znajomych przy ul. Ciasnej a następnie ul. Asnyka. Niestety na ich drodze często stawali tzw. szmalcownicy, jednak dzięki wrodzonej inteligencji oraz wielkiemu szczęściu udało im się uniknąć najgorszego. Okupowaną Warszawę opuszcza tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego i wyjeżdża do Otwocka, skąd już po wyzwoleniu wraca do Krakowa, gdzie podejmuje prace w Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Kończy reżyserie w Państwowym Instytucie Filmowym w Krakowie i wyjeżdża do Łodzi. Tam reżyseruje min. Filmy „po żydowsku” czyli w języku jidysz pt. Mir lejbn geblibene oraz Unzere Kinder . Na skutek sytuacji politycznej w kraju, 11 stycznia 1950 r. wyjeżdża do Izraela. Po przybyciu do Izraela zajmuje się filmem, publicystyką oraz pisarstwem. W sumie nakręcił ok. 100 filmów dokumentalnych. W 1964 r. nakręcił swój jedyny pełnometrażowy film fabularny pt. Piwnica. Był członkiem komisji przyznającej tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Okres wojny opisał w swojej książce wydanej w 1986 r. w języku hebrajskim, polskie wydanie ukazało się w 1991 r. nakładem krakowskiego Wydawnictwa Literackiego pod tytułem ”Kim pan jest, panie Grymek?”.

Natan Gross zmarł w wieku 85 lat, 5 października 2005 r. w Tel Awiwie.

Czytaj więcej: To była hebrajska szkoła w Krakowie. Gimnazjum Hebrajskie 1918-1939, Muzeum Historyczna Miasta Krakowa 2011.

Zdjęcie: Gazeta Wyborcza.