Rabin Baruch Steinberg (1897-1940)

17 grudnia 1897 r. w Przemyślanach urodził się Baruch Steinberg syn Szmaji i Hendli z domu Wechsler. Ostatni rabin przedwojennego Wojska Polskiego (1933-1940), piłsudczyk. Odznaczony Medalem Pamiątkowym za wojnę 1918-1920, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości oraz Medalem za Długoletnią Służbę. W listopadzie 2007 r., w ramach pośmiertnych awansów dla pomordowanych wiosną 1940 r. – został awansowany na stopień podpułkownika. Absolwent Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Warto wspomnieć jeszcze, że znał bardzo dobrze język polski, (co w tamtych czasach nie było takie oczywiste wśród Żydów) ale też hebrajski, żydowski, rosyjski oraz w piśmie arabski. Został najprawdopodobniej zamordowany przez sowietów w Katyniu.

Po wybuchu I wojny światowej wraz z rodziną wyjechał do Wiednia, gdzie zdał egzamin z zakresu szkoły powszechnej, tam też otrzymał poświadczenie o pełnym oddaniu naukom rabinicznym. Szybko jednak powrócił do Przemyślan, gdzie w 1917 r. zdał egzamin rabinacki, pełniąc funkcję duszpasterza dla żołnierzy armii austro-węgierskiej w tamtym regionie. W listopadzie 1918 r. wstąpił na ochotnika do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) w Przemyślanach, walcząc z bronią w ręku przeciwko Ukraińcom (1918-1919). Wyróżniał się „postawą patriotyczną”, wzywając ponadto masy żydowskie do takiego samego zachowania w obliczu sowieckiej ofensywy. W 1920 r. został wybrany rabinem Dunajowa. W 1923 r. został zaliczony przez wojskowe władze Polski, w poczet rabinów wojskowych w rezerwie. Dość szybko chciał zostać rabinem zawodowym, jednak braki w świeckim wykształceniu stanęły temu na przeszkodzie. W czerwcu 1927 r. zdał egzamin eksternistycznie maturalny w VII Gimnazjum Państwowym w Krakowie, a następnie w 1932 r. ukończył Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, tym samym spełnił wymagania, co do wykształcenia wymaganego w stosunku do oficerów zawodowych. Steinberg pisał rozliczne podania o przyjęcie go do pracy w WP, popierał to różnymi opiniami. Na uwagę zasługuje opinia Komendy Obwodu Brzeżany Związku Strzeleckiego – oto jej fragment: „Jest obywatelem RP w stosunku do władz polskich lojalnym – zwolennikiem idei Marszałka Piłsudskiego – nigdy niczym nie uchybił godności gentelmena.” We wrześniu 1928 r. został powołany do służby czynnej w charakterze rabina, jego pierwszą pracą było stanowisko rabina w Dowództwie OK nr III Grodno w randze kapitana na etacie majora. Steinberg szybko podjął – za zgodą przełożonych – działalność edukacyjną pośród żołnierzy żydowskich, prowadząc min. pogadanki i wykłady na temat historii Żydów. Wszystkie jego działania miały na celu podniesienie świadomości obywatelskiej i propaństwowej żołnierzy żydowskich. Pomimo niechęci ówczesnego Naczelnego rabina RP dr Miesesa, w marcu 1930 r. Steinberg został mianowany zawodowym rabinem w stopniu kapitana, co bardzo poprawiło jego sytuację materialną, jak również podniosło pozycję w wojsku. Po tym awansie jego kariera nabrała większej dynamiki, warto jeszcze dodać, iż bardzo w tym pomogła mu nominacja na Naczelnego Rabina WP dr Chaima Fränkela. Zmiana władzy zaowocowała przeniesieniem Steiberga na równorzędne stanowisko rabina OK nr I Warszawa, co niewątpliwie wzmocniło jego autorytet. Dość szybko został mianowany zastępcą Naczelnego Rabina WP, zostając jednocześnie awansowany na starszego rabina II klasy – co odpowiadało stopniowi majora. 9 stycznia 1933 r. powierzono Steinbergowi funkcję Naczelnego Rabina WP do czasu wyłonienia nowego kandydata na tę funkcję. 12 kwietnia 1934 r. marszałek Józef Piłsudski powierzył Steinbergowi pełnienie obowiązków szefa Głównego Wojskowego Urzędu Duszpasterstwa Mojżeszowego. Rozkazem Ministra Spraw Wojskowych gen. dyw. Tadeusza Kasprzyckiego z dnia 30 listopada 1936 r., powierzono rabinowi Baruchowi Steibergowi funkcję szefa Głównego Wojskowego Urzędu Duszpasterstwa Mojżeszowego oraz Naczelnego Rabina WP. Do jego zadań należało min. Sprawowanie ogólnej opieki nad żołnierzami tego wyznania, prowadzenie kontroli podległych duchownych, normowanie sprawy nabożeństw i świąt religijnych, prowadzenie spraw metrykalnych, zaopatrywanie duchownych w utensylia oraz prowadzenie statystyki wyznaniowej. Od 1937 r. był członkiem Państwowej Rady Oświecenia Publicznego.

Trudno jest odtworzyć losy rabina Steinebrga podczas kampanii wrześniowej oraz po jej zakończeniu. Wiemy, że w wyniku bliżej nieznanych nam okoliczności został internowany przez władze sowieckie, a następnie przewieziony do obozu jenieckiego w Starobielsku, gdzie 11 listopada 1939 r. wygłosił podczas potajemnych obchodów Święta Niepodległości płomienną mowę, w której nawoływał wszystkich słuchaczy do jedności ponad podziałami religijnymi.

Rabin Baruch Steinberg został najprawdopodobniej zamordowany w lesie katyńskim przez sowieckich oprawców 11 lub 12 kwietnia 1940 r. Podczas ekshumacji nie odnaleziono jednak jego szczątków, co stanowi powód do spekulacji i przypuszczeń, iż mógł zostać zamordowany w Moskwie.

Na podstawie: Witold Jarno, Naczelny Rabin Wojska Polskiego Baruch Steinberg (1897-1940) [w:] Żydzi i Wojsko Polskie w XIX i XX wieku, Warszawa-Kielce 2020. Foto: 1933 r. Apel poległych przed Wielką Synagogą przy placu Tłomackie 7. Przemawia szef Głównego Urzędu Duszpasterskiego Mojżeszowego rabin Baruch Steinberg. (Ze zbiorów NAC)