Decyzją Rady Miasta Krakowa z 7 lipca br., rabin Abraham Ozjasz Thon oraz lekarka psychiatra Maria Orwid zostali patronami skweru i ulicy w Krakowie. W przypadku skweru Abrahama Ozjasza Thona wnioskodawcą była Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie, natomiast ulicy Marii Orwid, krakowska przewodniczka Alicja Zioło.

Maria Orwid (Maria Pfeffer) urodziła się 23 lipca 1930 roku w Przemyślu, była prekursorką psychiatrii rodziny i terapii w Polsce, uczennicą znanego krakowskiego psychiatry Antoniego Kępińskiego. Stworzyła pierwszą w Polsce Klinikę Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Krakowie, którą kierowała przez wiele lat. Pochodziła z zasymilowanej rodziny żydowskiej. Rodzice od najmłodszych lat poświęcali córce wiele uwagi, dbając o jej rozwój intelektualny. Po rozpoczęciu działań wojennych została wraz z rodziną przymusowo przesiedlona do getta, skąd w wyniku prześladowań wspólnie uciekają. Do końca wojny ukrywała się na „aryjskich papierach” we Lwowie. Po wyzwoleniu przeniosła się do Krakowa, gdzie po zdaniu matury podjęła studia na Wydziale Lekarskim UJ. Po ukończeniu studiów ze specjalizacją w dziedzinie psychiatrii otrzymała pracę w krakowskiej Klinice Psychiatrycznej. W latach 1959-1964 wraz z m.in. Kępińskim stworzyli tak zwany program oświęcimski, który dotyczył więźniów obozów koncentracyjnych. Prowadziła również badania nad drugim i trzecim pokoleniem polskich Żydów, których rodzice w czasie II wojny światowej przebywali w gettach, w obozach lub w ukryciu. Nigdy nie zdecydowała się na założenie rodziny. Z pewnością jednym z ważnych powodów tej decyzji była śmierć jej ośmioletniego kuzyna Ludwika w 1942 roku. Zmarła 9 lutego 2009 roku w Krakowie. Pochowana jest na nowym cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej w Krakowie.

Abraham Ozjasz Thon urodził się 13 lutego 1870 roku we Lwowie był rabinem, politykiem, społecznikiem, publicystą, mówcą a przede wszystkim syjonistą. Thon pochodził z biednej ortodoksyjnej rodziny. Od najmłodszych lat wyróżniał się inteligencją oraz pracowitością. Był uczniem znanego talmudysty Uriego Wolfa Salata od którego w wieku 17 lat otrzymał nieoficjalny tytuł rabina. W latach 1888–1891 uczęszczał do II Gimnazjum Państwowego we Lwowie, a następnie podjął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Berlinie, gdzie w 1895 roku uzyskał stopień doktora filozofii. Równocześnie studiował na Hochschule für die Wissenschaft des Judentums. Trudno jest w paru zdaniach zawrzeć wszystko, czym zajmował się podczas swojego niezwykle ciekawego życia, zatem spróbujmy wypunktować tylko najważniejsze działania, w które był zaangażowany:
– uczestnik przygotowań do I Światowego Kongresu Syjonistycznego (1897),
– kaznodzieja krakowskiej Synagogi Postępowej Tempel (1897–1936),
– współzałożyciel Nowego Dziennika (1918–1936) oraz Instytutu Nauk Judaistycznych w Warszawie (1928),
– współtwórca i prezes organizacji oświatowej Tarbut oraz założyciel krakowskiej biblioteki Ezra i tamtejszej loży B’nai B’rith,
– poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (1919–1935) oraz długoletni przewodniczący Koła Żydowskiego w Sejmie,
– przewodniczący Organizacji Syjonistycznej Małopolski Zachodniej i Śląska oraz Żydowskiej Rady Narodowej w Krakowie (1919),
– członek Delegacji Żydowskiej na Konferencję w Wersalu (1919),
– współautor tekstu ugody polsko-żydowskiej (1925).
Abraham Ozjasz Thon umarł 11 listopada 1936 roku i jest pochowany na cmentarzu żydowskim w Krakowie znajdującym się przy ul. Miodowej.

Zdjęcie Abraham Ozjasza Thona pochodzi ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, natomiast Marii Orwid ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Krakowie.

Nowi patroni skwerów, ronda i ulicy w Krakowie

Czytaj więcej: Maria Orwid (1930-2009) [w:] Uczeni żydowskiego pochodzenia we współczesnych dziejach Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2014