Pesach 5785
Niebawem Święto Pesach, które zaczyna się 14 dnia miesiąca nissan (Wieczór Pesach 14 nissan) i trwa w Erec Israel siedem dni. Natomiast w diasporze, czyli np. w Polsce przez osiem dni. W roku obecnym, czyli 5785 kalendarza żydowskiego, który przypada na lata 2024/2025 kalendarza gregoriańskiego, początek święta przypadać będzie na 12 kwietnia (Wieczór Pesach 12 kwietnia).
W naszej Gminie, święto to obchodzone jest bardzo uroczyście. Kolacje sederowe odbywają się w gminnej synagodze Kupa, natomiast modlitwy, również w gminnej synagodze Remu. Na parę dni przed rozpoczęciem świąt, członkowie i członkinie Gminy otrzymują mace i wino, oczywiście po uprzednim uregulowaniu składek. Wszystko musi być jak nakazuje prawo oraz tradycja. Najpierw koszerowana jest nasza kuchnia, mieszcząca się przy synagodze KUPA, a następnie członkowie Gminy uroczyście palą chamec.
Właśnie w Pesach nie wolno spożywać oraz posiadać tak zwanego chamec (czyli np. chleba i piwa). Wynika to z nakazu zawartego w Torze, Księga Wyjścia (heb. Szemot): „Przez siedem dni nie znajdzie się w waszych domach zakwas. Bo każdy człowiek, który będzie jadł z zakwaszonego, będzie odcięty od społeczności Israela. Niczego zakwaszonego nie będziecie jedli. We wszystkich waszych siedzibach będziecie jedli macot”. Dlaczego? Oczyszczenie domu z chamecu ma też wymiar symboliczny, gdyż każdy człowiek ma inklinacje do zła i niezależnie, jak bardzo się stara postępować właściwie, cały czas tkwi w nim skłonność do niesprawiedliwości, zarozumiałości, mściwości oraz zniewolenia innych. Cechy te charakteryzowały prześladowców Żydów Egipcjan, które symbolizował chamec (zakwas), czyli podstawowy składnik chleba. Chleb jest wedle tradycji wynalazkiem Egipcjan, symbolem triumfu właścicieli niewolników, a więc chlebem ludzi złych. Zakaz spożywania, a nawet posiadania chleba przez okres święta Pesach, jest symbolicznym odrzuceniem Egiptu i związanej z tym niewoli.
Dobrze, to jeszcze czym jest chamec? Jest to produkt z jednego z pięciu podstawowych zbóż – pszenicy, żyta, jęczmienia, orkiszu i owsa, który wszedł w kontakt z wodą na co najmniej 18 minut, gdyż po upływie tego czasu rozpoczyna się proces fermentacji. Podczas Pesach nie wolno używać naczyń i przyborów kuchennych, które wykorzystywane były przez cały rok i miały kontakt z chamecem, gdyż zakłada się, że mogą one zawierać jego drobiny. Zalecane jest posiadanie specjalnie przeznaczonego, tylko na te święta, zestawu naczyń i przyborów kuchennych. Niestety nie zawsze jest to możliwe, zatem należy zawsze przed Pesach wykoszerować kuchnię oraz wszystkie przybory służące do przyrządzania jedzenia, czyli usunąć z nich, choćby minimalne ilości chamecu. W rzeczywistości wiąże się to z gruntownymi porządkami.
Kolacja sederowa to znacznie więcej niż tylko zwykły posiłek, to święto rodzinne, narodowe i religijne. Obok tradycyjnych potraw i skrupulatnego planowania posiłków, kolacja sederowa jest najważniejszym wydarzeniem obchodów święta Pesach. Wtedy praktycznie każda żydowska rodzina gromadzi się wokół świątecznego stołu, aby uczcić tę doniosłą okazję. Pomimo tego, że wszyscy czytają tę samą Hagadę, (czyli „opowieść”, której odczytanie podczas Sederu jest wypełnieniem przykazania opowiedzenia synowi o Wyjściu z Egiptu) i jedzą tę samą macę, zwyczaje każdej społeczności znacznie się od siebie różnią. Przyjrzyjmy się niektórym z tych fascynujących tradycji.
– Żydzi w Persji, mają zwyczaj brania pęczków szalotki (inaczej: czosnek askaloński, cebula szalotka czy cebuloczosnek), a kiedy dotrą do części Hagady, która opisuje, co by się stało, gdyby B*g nie zabrał nas z Ziemi Obiecanej, zaczynają śpiewać Ma Nisztana – i zaczyna się „bicie”! Każda osoba żartobliwie uderza szalotką osobę obok siebie, symbolizującą bicze egipskich nadzorców.
– Żydzi w Maroko, podnoszą talerz sederowy i podają go nad głową każdej osoby.
– Żydzi w Tunezji, odkładają trochę charosetu (mieszanka pokrojonych jabłek, gruszek i orzechów włoskich wymieszanych z odrobiną miodu i wina, która przypomina zaprawę murarską, używaną przez Żydów do wyrobu cegieł w Egipcie), a pod koniec Hagady i rozsmarowują go na framudze drzwi w pobliżu mezuzy, przypominając krew umieszczoną na framugach drzwi w Egipcie.
– Żydzi w Iraku, podejmują dodatkowe środki w celu ochrony afikomanu. Głowa domu wyznacza jedno z dzieci na opiekuna, ostrzegając je, iż jeśli zostanie zgubione, skradzione lub zjedzone, będą musiały zapłacić wysoką grzywnę. Jeśli jednak uda im się go zabezpieczyć, dzieci otrzymają prezent.
– Żydzi w Syrii, odprawiają wyjątkową ceremonię po odkryciu afikomanu. Umieszczają kawałek macy w cienkiej płóciennej torbie i każda osoba po kolei odtwarza Exodus: Kładą torbę na lewym ramieniu i mówią: „Reprezentuje brzemię, które nasi przodkowie nieśli, wychodząc z Egiptu”. Następnie pyta się ich: „Skąd jesteście?”, na co odpowiadają: „Z Micrajim”. Jednak zanim odpowiedzą na następne pytanie:, „Dokąd idziesz?”, przekładają torbę z lewego ramienia na prawe i oświadczają: „Do Jeruszalajim!”. Cały stół woła wtedy zgodnie: „W przyszłym roku w Jeruszalajim!”. Wyrażając tym samym nadzieję, że w następne święto Pesach wszyscy będziemy w Jeruszalajim wraz z nadejściem Mesjasza. Niech stanie się to jak najszybciej!
Z okazji świąt wszystkim członkom, członkiniom i przyjaciołom Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie oraz naszym przyjaciołom życzymy zdrowia, radości oraz wszelkiej pomyślności. Chag Pesach Kaszer we Sameach
Przewodnicząca Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie Helena Jakubowicz wraz z Zarządem.