21 października 1903 r. w Warszawie urodził się Marek Wjasblum; historyk, badacz dziejów reformacji w Polsce. Wychował się w rodzinie kupieckiej. Ukończył historię na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1926 r. Zajmował się dziejami reformacji w Polsce oraz badaniami nad polską reformacją i renesansem. W 1928 r. obronił doktorat i powrócił do Warszawy, gdzie zmagał się z ciężką codziennością – „zawsze byłem Żydem dla Polaków i Polakiem dla Żydów”, pisał rozgoryczony. Nie należał do gminy żydowskiej, a jego zdecydowanie lewicowe poglądy uniemożliwiały mu objęcie posady na którymś z uniwersytetów polskich. Wojna zastała go na terenach zagarniętych przez Armię Czerwoną. Jego rodzina znalazła się w strefie niemieckiej w wyniku, czego została zamordowana. Trafił do formowanej w ZSRR armii polskiej jako Józef Nowak (był poszukiwany przez NKWD). W roku 1943 znalazł…