26 lipca 1400 roku król Władysław Jagiełło zainaugurował wykłady w byłej kamienicy Pęcherza (Collegium Regis Wladislai, Collegium Artistarum, Collegium Maius) znajdującej się na styku ulic św. Anny i Jagiellońskiej. Tym samym nastąpiło faktyczne odnowienie Uniwersytetu Krakowskiego (Uniwersytet Jagielloński).
Przy tej okazji warto wspomnieć, że na miejscu odnowionego Uniwersytetu Krakowskiego znajdowała się niegdyś średniowieczna dzielnica żydowska. A zatem rodzi się pytanie, od kiedy w Krakowie mieszkają Żydzi, jeśli już w XIV wieku przy obecnej ul. św. Anny istniała wspomniana wyżej dzielnica żydowska? Tego tak naprawdę nie wiemy. Nauka jednak od czasów Majera Bałabana autora monumentalnego dwutomowego dzieła opublikowanego w 1936 pt. Historia Żydów w Krakowie i na Kazimierzu 1304-1868, który przywołał jako jeden z pierwszych magiczną datę 1304, stwierdzającą istnienie ulicy żydowskiej (dzisiejsza ul. św. Anny) posunęła się znacząco do przodu. W roku 2011 ukazała się książka Hanny Zaremskiej pt. Żydzi w średniowiecznej Polsce Gmina Krakowska, w której czytamy, iż pierwsza wzmianka o istnieniu krakowskiej gminy żydowskiej pochodzi z 1028 roku, jednak obecnie historycy nie są w stanie nic więcej na jej temat napisać. Wiemy tylko, że najprawdopodobniej usytuowana była w sąsiedztwie Wawelu. Z Krakowa wywodził się, być może, pierwszy lepiej znany w diasporze zachodniej „polski” uczony żydowski, działający w pierwszej połowie XIII wieku – Jakub Swara, zwany z Krakowa. Ta lakoniczna informacja, jednoznacznie wzkazuje, że Żydzi mieszkali w Krakowie niemal od zawsze.
Określenie dzielnica żydowska spotykamy po raz pierwszy w najstarszej księdze Krakowa, zaraz na jej początku, w zapisce pod datą 1304 roku. Społeczność żydowska była już wtedy na tyle ważnym elementem miasta, że ówczesne nazewnictwo odzwierciedliło jej istnienie. Kolejnym ważnym źródłem jest nota z 1317 roku, informująca o murze naprzeciw kolonii żydowskiej, który oddzielał dwa związane z jej mieszkańcami punkty aglomeracji Krakowa, położoną wewnątrz obwarowań ulicę żydowską i ulokowany poza nimi, przy młynach nad Rudawą, cmentarz żydowski. Granice pierwszego kwartału żydowskiego dają się odtworzyć tylko częściowo. Ulica żydowska biegła od Rynku do murów, gdzie zamykała ją furta, wymieniona w źródłach po raz pierwszy w 1366 roku. Do końca lat sześćdziesiątych XV wieku Żydzi zamieszkiwali w położonej bliżej murów lewej, idąc od Rynku, części ulicy oraz na przyległym obszarze zamkniętym ulicami Garncarską (Gołębią), bezimienną w średniowieczu dzisiejszą Jagiellońską (na jej odcinku między św. Anny a Garncarską) i murem. Historycy oceniają obecnie, że wspólnota żydowska Krakowa w pierwszej połowie XV wieku liczyła nie więcej niż 500-600 osób. Do roku 1400, to jest do ulokowania stającego na rogu ulic św. Anny i Jagiellońskiej kolegium uniwersyteckiego, jedyną chrześcijańską instytucją na ulicy żydowskiej był kościół parafialny (obecnie kościół św. Anny). Wzmiankowana po raz pierwszy dopiero w roku 1356 bóżnica stała przy końcu ulicy, na terenie obecnego Collegium Nowodworskiego, na działce położonej naprzeciwko kościoła św. Anny. W 1400 roku na mocy decyzji królewskiej dawna kamienica Pęcherzów stała się pierwszą siedzibą odnowionego uniwersytetu.
Na podstawie: Hanna Zaremska, Żydzi w Średniowiecznej Polsce. Gmina Krakowska, Warszawa 2011
Foto: Gmach Biblioteki Jagiellońskiej przy ul. św. Anny w Krakowie (1926) – Narodowe Archiwum Cyfrowe