Nieistniejący cmentarz żydowski w Krakowie (osada Kawiory)

Niewiele wiemy na temat tego cmentarza. Wiadomo tylko, że był to najstarszy krakowski cmentarz żydowski, używany do 1495 r. Znajdował się zaraz za murami miasta, na terenie późniejszej osady a dzisiejszej ulicy Kawiory. Jak przypuszczają historycy, jest to zapewne spolszczone hebrajskie słowo kewarimoznaczające „groby”. Co ciekawe – jak pisze Jerzy Wyrozumski w pierwszym tomie Dziejów Krakowa– właśnie ta nazwa występuje w tym samym zastosowaniu również w Sandomierzu.

W Krakowie od 1915 r., czyli od momentu przyłączenia Podgórza do Krakowa, działały dwie gminy wyznaniowe żydowskie: krakowska z siedzibą przy ul. Skawińskiej 2 oraz podgórska z siedzibą przy ul. Józefińskiej 5. Obie gminy posiadały swoje własne odrębne cmentarze. Władze wojewódzkie z dniem 10 stycznia 1933 r. rozwiązały gminę w Podgórzu, jednocześnie wyznaczając komisarza rządowego w osobie prezesa krakowskiej gminy – dr. Rafała Landaua. Zarządzeniem władz centralnych z dniem 1 stycznia 1937 r. scalono obie gminy, usuwając ten swoisty fenomen, albowiem w żadnym innym mieście w Polsce nie funkcjonowały równocześnie dwie gminy wyznaniowe żydowskie.

Nieistniejący cmentarz Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Podgórzu
(ul. Jerozolimska 25)

Żydzi mieszkający w Podgórzu początkowo chowali zmarłych w Klaśnie pod Wieliczką.Jednakże transport zwłok w tamtych czasach stanowił spory problem, zatem od 1872 r. starano się uzyskać pozwolenie od gminy w Krakowie na dokonywanie pochówków na cmentarzu mieszczącym się przy ul. Miodowej. Taką zgodę uzyskano w 1877 r. Niestety kilka lat później rajcy miejscy zakazali prowadzenia konduktów pogrzebowych przez most na Wiśle i problem powrócił. Aby go rozwiązać, podgórscy Żydzi zaczęli czynić starania mające na celu pozyskanie gruntu, który mógłby zostać przeznaczony pod cmentarz. W 1887 r. władze miasta wyraziły zgodę na zakup terenu znajdującego się przy późniejszej ul. Jerozolimskiej 25. Sprawa była tak pilna, że już rok później cmentarz został otwarty.

Nieistniejący cmentarz Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie (ul. Abrahama 3)

Już pod koniec XIX w. gmina w Krakowie stanęła przed problemem zapewnienia pochówku, gdyż cmentarz przy ul. Miodowej był w dużej części zapełniony. W 1919 r., a następnie w 1923 r. zakupiono grunty z przeznaczeniem pod cmentarz. Dość szybko podjęto decyzję o budowie monumentalnego domu przedpogrzebowego. Powierzono ją krakowskiemu architektowi inż. Adolfowi Siódmakowi. Ponadto przewidziano powstanie budynku dla bractwa pogrzebowego Chewra Kadisza (tzw. Szary Domek). Prace z uwagi na trudności natury formalnej oraz finansowej przeciągały się w czasie i trwały aż do r. 1932, kiedy to cmentarz został otwarty. Od 1941 r. cmentarz przy ul. Abrahama 3 był jedynym miejscem pochówku krakowskich Żydów.

W okresie II wojny światowej cmentarze przy ul. Jerozolimskiej 25 oraz przy ul. Abrahama 3 zostały całkowicie zrujnowane.