„Od września 1944 r. – jak pisze Ryszard Kotarba – więźniowie pod nadzorem niemieckich kapo rozbierali baraki mieszkalne i warsztatowe, demontowali urządzenia i maszyny z gemeinschaftów, pakowali surowce. Z obozowej bocznicy kolejowej wszystko, co wartościowe odsyłano do Rzeszy. Po ostatnich transportach w obozie pozostała kilkusetosobowa grupa likwidacyjna, składająca się głównie z więźniów żydowskich i przeznaczona do porządkowania terenu. Resztę załogi przeniesiono do koszar, niektóre obiekty zajęto dla potrzeb wojskowych, zlikwidowano szpital obozowy. Ostatecznie Niemcy opuścili obóz 14 stycznia 1945 r. Pod komendą SS-Hauptscharführera Kurta Schupkego, ponad sześćsetosobową grupę więźniów, w tym ponad 150 kobiet, poprowadzono w kierunku Oświęcimia. Piesza ewakuacja trwała 3 dni, kilku osobom udało się uciec w ogólnym chaosie, bez konsekwencji dla innych więźniów. W 1945 r. Armia Czerwona zajęła opustoszały teren i resztę obozowego…

14 stycznia 1889 roku w Tarnowie urodził się Wilhelm Berkelhammer: dziennikarz, syjonista, redaktor naczelny Nowego Dziennika, jeden z założycieli zachodniomałpolskiej Organizacji Syjonistycznej Partii Pracy „Hitachdut”, delegat na XII Kongres Syjonistyczny w Karlsbadzie w 1921 roku, członek Zarządu Syndykatu Dziennikarzy Krakowskich, współtwórca Żydowskiego Komitetu Pomocy Uchodźcom z Niemiec, Ukończył gimnazjum w Tarnowie, a następnie wydział prawa na uniwersytecie w Wiedniu, gdzie w 1912 roku uzyskał doktorat. Praktykę adwokacką prowadził w Tarnowie oraz Krakowie. Był wydawcą Berkelhammer Verlag, ukazującego się w Wiedniu w latach 1917-1920 oraz polskojęzycznego miesięcznika „Moriah”. W 1919-1920 i 1925-1934 pełnił funkcję naczelnego redaktora krakowskiego „Nowego Dziennika” – pierwszego w Europie żydowskiego dziennika wydawanego w języku kraju osiedlania. Należał do grona najpłodniejszych publicystów żydowskich w okresie międzywojennym. Współpracował z lwowską „Chwilą”, warszawskim „Naszym Przeglądem” i „Miesięcznikiem…

14 stycznia 1915 roku w Gorlicach urodziła się „madame Susu”, jak mówili o niej studenci, Maria Einhorn-Susułowska. Była kobietą, która nie przystawała do ponurej powojennej rzeczywistości. Wyróżniała się elegancją i obyciem w świecie. Obdarzona ogromnym poczuciem humoru, była osobą lubianą i powszechnie szanowaną. Mówiła o sobie: „jestem polską Żydówką”, zawsze mocno identyfikowała się ze swoim pochodzeniem. W swojej długoletniej pracy dydaktyczno-naukowej była m.in. Prodziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ, delegatem do senatu oraz członkiem wielu towarzystw naukowych w kraju i za granicą.Maria Einhorn-Susułowska ukończyła pedagogikę na Wydziale Filozoficznym UJ w roku 1938. Po studiach zdecydowała się wrócić do rodzinnego miasta, gdzie udzielała korepetycji. Podczas wojny ukrywała się, wykorzystując dokumenty swojej przyjaciółki M. Susułowskiej, które otrzymała od jej męża – późniejszego ministra sportu – Włodzimierza Reczka. Podczas wojny straciła rodziców…

W 1800 roku rząd austriacki nękany ciągłymi wojnami, żądał od swych poddanych nie tylko ofiar fizycznych i finansowych lecz także duchowych, wprowadził obowiązkową modlitwę „für die Erhaltung der Monarchie für das Glück der k.k. Waffen”, którą przełożono na język polski i odmawiano we wszystkich krakowskich synagogach: „Zasłoń potężną prawicą kochanego naszego Monarchę, Twego Namazańca, który z miłości ku swemu wiernemu ludowi, sam się na czele wojska stawił. Bądź mu tarczą w niebezpieczeństwach! Niech zawsze Twój anioł Stróż nad nimi się wznosi! Uzbrój pogromem Twym, o Panie Ludów walecznych jego rycerzów, aby powrócili zwycięsko z boju, jeśli to Twym wyrokiem, abyśmy pokój tylko za powtórzoną jeszcze utarczką odnieśli!” Fot. Muzeum Krakowa. Stara Synagoga, fot. Ignacy Krieger lata 70. XIX wieku.

10 stycznia 1944 roku, Niemcy przekształcili obóz w Płaszowie z obozu pracy przymusowej w obóz koncentracyjny. „Wprowadzono przepisy i regulamin obozowy, które obowiązywały we wszystkich obozach koncentracyjnych. Wyroki i kary dyscyplinarne należały do kompetencji Berlina, ustały egzekucje, a komendant był zobowiązany do uzyskania każdorazowej zgody na ich wykonywanie. Kończył się okres samowoli i w zgodnej opinii więźniów warunki życia uległy poprawie, dawały nadzieję na przetrwanie.” Ryszard Kotarba, Niemiecki obóz w Płaszowie 1942–1945. Przewodnik historyczny, IPN 2016 Zdjęcie pochodzi z zasobu krakowskiego oddziału IPN i przedstawia obóz w Płaszowie.

W ten mroźny styczniowy dzień warto wspomnieć Eliezera Askenazego syna Eliasza Lekarza, rabina Krakowa w l. 1584-1585 Urodził się zapewne w Wenecji (chociaż wg innych źródeł gdzieś na terenie Imperium Osmańskiego). Studiował w Salonikach, w jesziwie rabina J. Taiłacaka. W wieku 26 lat został rabinem w Kairze. W tym okresie zasięgali jego opinii rabin J. Karo z Safedu (Cfatu), opracowujący swoje kodeksy prawa talmudycznego i słynny komentator, rabin Mojżesz Alszich; korespondował także z rabinem M. Isserlesem (ReMU) z Krakowa i S. Lurią (Maharszalem) z Lublina. Po 22 latach opuścił w nieznanych okolicznościach Kair i objął w 1561 roku stanowisko rabina w Famaguście na Cyprze. Odwiedził go tam podróżnik Eliahu z Pesaro, który określił go jako „chwałę naszego pokolenia” i zachwycał się jego wiedzą, pobożnością i znajomością 12…

3 stycznia 1870 roku w Drohobyczu urodził się Herman Lieberman (Hersz Lieberman). Wywodził się z zasymilowanej rodziny żydowskiej. Działacz socjalistyczny, adwokat, poseł z ramienia Polskiej Partii Socjalistycznej. Studiował prawo w Wiedniu, Zurychu, Paryżu oraz Krakowie gdzie uzyskał tytuł doktora praw. W latach 1907–1918 poseł w austriackiej Radzie Państwa, jak również już w wolnej Polsce na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji (1919-1935). Publikował artykuły min. w „Głosie Przemyskim”, „Robotniku”, „Robotniku we Francji”, „Robotniku Polskim w Wielkiej Brytanii”. W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich, zostając przydzielony do 1 pułku Legionów III Brygady. W 1918 roku bronił legionistów Polskiego Korpusu Posiłkowego oskarżonych o zdradę stanu przez władze austriackie w procesie w Máramarossziget. Za walki pod Kostiuchnówką nad Styrem został odznaczony Krzyżem Walecznych. W styczniu 1919…

2 stycznia 1900 roku w Krakowie urodził się strzelec pierwszej bramki w historii reprezentacji Polski w piłce nożnej Józef Klotz.Józef Klotz był wychowankiem Jutrzenki Kraków, którą reprezentował w latach 1910-1925, kiedy to po ślubie w 1925 roku przeniósł się do Warszawy i niebawem zakończył karierę piłkarską.Klotz wystąpił w dwóch spotkaniach reprezentacji Polski. Zadebiutował 14 maja 1922 roku w przegranym w Krakowie meczu z Węgrami (0-3) a następnie 22 maja 1922 roku w Sztokholmie w wygranym meczu ze Szwecją (2-1). Właśnie w 27 minucie tego meczu skutecznie wykonał rzut karny, zdobywając tego historycznego gola.Warto wspomnieć, że przed meczem Polska – Izrael, który odbył się 10 czerwca 2019 roku na Stadionie Narodowym w Warszawie, polskie władze sportowe upamiętniły Józefa Klotza wręczając jego potomkom pamiątkową koszulkę z jego nazwiskiem. Po wybuchu…

2 stycznia 1931 roku w Krakowie urodził się Emanuel Elbinger, członek Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, inżynier, absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jego ojciec przed wybuchem II wojny światowej prowadził sklep bławatny w Nowym Brzesku pod Krakowem. Podczas okupacji doświadczył upokorzenia, które okrutny czas wojenny mógł dostarczyć Żydowi. Przez wiele lat był aktywnym świadkiem historii. Spotykał się z wszystkimi, którzy chcieli poznać prawdę tamtych dni. Pomimo grozy tego co przeżył, nigdy nie stracił poczucia humoru. Można go było określić jako dobrego ducha krakowskiej społeczności żydowskiej.W okresie przedwojennym, aż do wybuchu wojny, mieszkał wraz z rodziną w Brzesku Nowym. W czasie okupacji stracił najmłodszą siostrę zamordowaną przez Niemców podczas zbiorowej egzekucji w 1942 roku, w Charsznicy k. Miechowa oraz matkę, która zginęła w niewyjaśnionych okolicznościach w 1944 roku,…

1 stycznia 1871 roku w Krakowie urodził się Jan Landau syn Hirsza (wiceprezydenta Gminy Żydowskiej Wyznaniowej w Krakowie) i Jetti zd. Wasserberger, brat Rafał Saula Landaua prezydenta Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie (1918-1939). Ukończył krakowskie Gimnazjum św. Anny (obecne I LO w Krakowie), a następnie uzyskał – jak czytamy w Gazecie Gminnej – w r. 1894 dyplom dra medycyny. Po studiach specjalnych w dziedzinie chorób dzieci w Berlinie i Wiedniu, gdzie był asystentem u prof. Wederhofera, obejmuje w r. 1897 stanowisko prymariusza na oddziale chorób dzieci w szpitalu żydowskim w Krakowie. Podczas wojny pracuje w akcji opiekuńczej nad uchodźcami i bierze żywy udział w organizowaniu opieki nad niemowlętami. Od roku 1920 do 1924 pracuje jako pediatra w ambulatorium Joint w Krakowie, a w r. 1925 po ponownym…