„TRADYCJE OPIEKI ZDROWOTNEJ W KRAKOWIE – STUDIA PORÓWNAWCZE.
W 100-LECIE OTWARCIA NOWEGO GMACHU SZPITALA ŻYDOWSKIEGO W KRAKOWIE (ZAŁ. 1866)”
W poniedziałek 27 października 2025 roku, w synagodze Kupa przy ul. Miodowej 27
w Krakowie odbyła się konferencja naukowa zatytułowana „Tradycje opieki zdrowotnej w Krakowie – studia porównawcze. W 100-lecie otwarcia nowego gmachu Szpitala Żydowskiego w Krakowie (zał. 1866)”.
Inspiracją dla zorganizowania tej konferencji był nie tylko sam fakt historyczny otwarcia nowego gmachu Szpitala Żydowskiego w Krakowie oraz przypadająca w przyszłym roku 160 rocznica jego założenia, lecz potrzeba ukazania na nowo fenomenu zgodnego życia
chrześcijan i żydów, które toczyło się, jak to syntetycznie i trafnie określił ks. prof. Stanisław Piech – „W cieniu kościołów i synagog”.
Nowy gmach Szpitala Żydowskiego w Krakowie, którego tradycja sięga XV wieku został otwarty w 1925 roku. Budowę rozpoczęto w latach 60. XIX wieku. Przed I wojną światową szpital miał kilka oddziałów i specjalistycznych ambulatoriów. W okresie międzywojennym wzbogacił się o kolejne, wyposażone w nowoczesny sprzęt medyczny. Szpital Żydowski i jego personel służył chorym jeszcze w pierwszym okresie okupacji niemieckiej. W grudniu 1941 roku Niemcy bezprawnie skomunalizowali Szpital na poczet nałożonej na ludność żydowską „kontrybucji za wywołanie wojny”.
Od tego momentu Szpital, zamieniony na skład mebli należał do Rzeszy Niemieckiej Gminy Miasta Kraków. Ten bezprawny stan rzeczy został w praktyce utrzymany przez władze komunistyczne po zakończeniu II wojny światowej, co więcej stając się nielegalnie przedmiotem obrotu. Ten wątek nadal domaga się w imię sprawiedliwości
i praworządności odrębnego potraktowania.
Do 2023 roku szpital był siedzibą oddziałów klinicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od przeniesienia oddziałów do nowej siedziby budynki stoją puste.
Troską Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie od zawsze było, aby przy ulicy Skawińskiej 8 funkcjonował szpital, w którym prowadzona byłaby działalność lecznicza na najwyższym poziomie, gdyż taka była idea i wola fundatorów. Niestety przez minione ponad 20 lat pomimo najdalej idących starań czynionych przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie , aby sprawa została załatwiona ugodowo- zarówno Skarb Państwa jak i Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego nie zaproponowały żadnego rozwiązania, które by kończyło ten jakże niepotrzebny i niechciany przez nas spór.
Konferencja została zorganizowana przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie oraz Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, przy udziale prelegentów z wybitnych krakowskich uczelni i instytucji naukowych. MC wydarzenia był mgr Adam Gliksman – kierownik Działu Promocji UKEN. Tematy wystąpień dotyczyły m.in.: działalności Szpitala Żydowskiego i tworzących go ludzi, historii medycyny, pracy socjalnej.
Konferencję otworzyła Helena Jakubowicz – Przewodnicząca Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, która swoje przemówienie rozpoczęła od słów:
„Zorganizowanie uroczystości rocznicowej było wielkim pragnieniem mojego Ojca – Tadeusza Jakubowicza, który niestety nie dożył tej chwili, a pierwszy Jorcajt, czyli rocznica Jego śmierci, odbędzie się 5 listopada 2025 r.”
Dodała również, że wierzy iż: „Konferencja pozwoli nie tylko na refleksję nad przeszłością, lecz poprzez ukazanie poświęcenia lekarzy i pomocniczego personelu medycznego, ich profesjonalizmu i pasji odda należny im hołd i szacunek.”
Na koniec przemówienia wspomniała o zagmatwanej historii prawnej szpitala:
”Dziś w 100-letnią rocznicę chcemy, aby w tym miejscu nadal prowadzona była działalność lecznicza, a zlikwidowany kilka lat temu szpital wznowił swoją działalność. Mamy niezachwianą nadzieję, że działalność będzie na przyszłość utrzymana, a wszystkie skomplikowane sprawy prawne zostaną przeprowadzone w sposób sprawiedliwy , przez co należy rozumieć, że Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie nie będzie pokrzywdzona
i odzyska to, co się jej należało i prawnie należy.”
Wykład otwierający konferencję wygłosił autor monografii Szpitala Gminy Wyznaniowej Żydowskiej – prof. dr hab. n. med. Aleksander B. Skotnicki z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, który w swoim wystąpieniu „Szpital Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie 1866–1941” podkreślił, że był to szpital bardzo nowoczesny ze znakomitą aparaturą, o dobrej renomie i z wybitną kadrą lekarską. To co najważniejsze leczyli się tam także chrześcijanie, którym nie odmawiano pomocy.
Wśród tematów znalazły się m.in.:
– Laboratorium Szpitala Żydowskiego w Krakowie – prof. dr hab. n. med. Przemysław Tomasik, dr n. hum. Katarzyna Klimasz (Zakład Biochemii Klinicznej Instytutu Pediatrii, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego)
– Dziedzictwo żydowskiej samopomocy a współczesna praca socjalna. Refleksja w 100-lecie kształcenia do pracy socjalnej w Polsce – dr hab. Hubert Kaszyński, prof. UJ (Pracownia Socjologii Zdrowia Psychicznego i Pracy Socjalnej IS UJ, Paul Baerwald School of Social Work and Social Welfare The Hebrew University of Jerusalem)
– Społeczność żydowska międzywojennego Krakowa w protokołach sądowo-lekarskich Katedry Medycyny Sądowej UJ – mgr Paulina Kowalska (Żelazko) (doktorantka w Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk; Szkoła Doktorska “Anthropo
– Zdrowie żydowskich uczniów i uczennic Krakowa w dobie autonomii Galicji
– dr Alicja Maślak-Maciejewska (Uniwersytet Jagielloński, Instytut Judaistyki, Ośrodek Studiów nad Historią i Kulturą Żydów Krakowskich UJ)
– Bolesław Komorowski (1868-1936) – lekarz krakowskiego Zwierzyńca. Przyczynek do biografii – dr Arkadiusz Więch (Uniwersytet Jagielloński, Instytut Historii)
– Dr Jan Landau (1871-1936), krakowianin, społecznik i lekarz. Dyrektor Szpitala Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie (1925-1936) – mgr Michał Zajda (Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie)
– Rola kompetencji społecznych w pracy pielęgniarskiej dla absolwentek
i instruktorek Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarek i Higienistek w Krakowie na podstawie artykułów opublikowanych w czasopiśmie ,,Pielęgniarka Polska” w okresie dwudziestolecia międzywojennego – mgr Joanna Pietrzak (Małopolskie Centrum Nauki Cogiteon)
Prof. dr. hab. Łukasz Tomasz Sroka z Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej
w Krakowiew swoim wykładzie – Szpital Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie w kontekście przeobrażeń społecznych i politycznych drugiej połowy XIX i początku XX wieku, skupił się na okresie dynamicznego rozwoju placówki. W tym czasie szpital wraz ze swoim lwowskim odpowiednikiem był jedną z największych tego typu placówek
w Galicji, a ponadto był jedyną tego typu instytucją utrzymywaną przez zarząd krakowskiej gminy.
Dyskusja podsumowująca pokazała, że Szpital żydowski w Krakowie pozostaje wspaniałym symbolem koegzystencji społeczności polskiej i żydowskiej, jednakże jego obecny status wywodzący się z polityki niemieckiego okupanta wymaga wyjaśnienia
i sprawiedliwego rozwiązania.
Konferencja została zorganizowana przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie, Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie oraz Towarzystwo Lekarskie Krakowskie, przy udziale prelegentów z wybitnych krakowskich uczelni i instytucji naukowych. MC wydarzenia był mgr Adam Gliksman – kierownik Działu Promocji UKEN.
Ze strony UKEN fot. Marcelina Woźnicka
Ze strony GWŻ fot. Gabriel Warzała